ZEILRIGS

De kwaliteit van een goed zeilrig is heel afhankelijk van de volledige samenstelling tot in het allerkleinste detail, ongeacht het een conventioneel, shroudless of swing-uitvoering is.

Kies je voor zelfbouw of aanschaf van complete zeilrigs?

Je kan zeilrigs, mits de nodige tijd en kennis, zelf bouwen. De voorbereiding is hierbij uitermate belangrijk. Weet je hoe je het wenst te doen, maw heb je een gedetailleerd rigplan? Welke componenten heb je allemaal nodig? Welke componenten maak je zelf of schaf je aan? Waar kan je hiervoor terecht? Welk budget heb je voorzien? Allemaal zaken die je je vooraf moet bedenken.

Bij zelfbouw is het ook belangrijk dat elke stap die je uitvoert tijdens de bouw, ook heel doordacht doet. Een fout maken is soms snel gebeurd. Het gaat altijd ten koste van deels verloren materiaal, tijd, vertraging en extra werk.

De ervaring leert dat een zelfgemaakt zeilrig, bestaande uit aangekochte onderdelen van heel goede kwaliteit, daarvoor niet beter of goedkoper is dan een compleet gebruiksklaar exemplaar gefabriceerd door een professional. Dit is ook de reden dat toch heel wat ervaren radiozeilers verkiezen om complete zeilrigs te laten bouwen en vervolgens na levering desnoods nog enkele kleine aanpassingen zelf uitvoeren. Bijkomend voordeel is dat deze professionals ook een bijhorend certificaat kunnen meeleveren bij de gefabriceerde zeilen.

Conventionele, shroudless of swingrigs?

Principieel bestaan er 3 soorten rigsets die kunnen gebruikt worden voor de Marblehead-klasse. Het verschil in deze soorten is de bouwwijze, de setup, de zeileigenschappen en het gebruiksgemak.

Conventionele rigs:

Conventionele zeilsets hebben 2 zeilen, enerzijds het hoofdzeil, anderzijds een afzonderlijk fokzeil. Tussen deze 2 zeilen staat een enkele mast, welke gemonteerd staat via een mastopening in het dek. De afstand tussen de mastvoet en de boeg bedraagt doorgaans 40-50% van de totale romplengte.

Conventioneel rigset

Een standaard conventioneel zeilrig bezit een set zijwanten met eventuele spreider, dit om de mast meer stijfheid te geven. Bij kleinere formaten zeilen zal meestal de spreider ontbreken en desgevallend ook de zijwanten. In dat laatste geval spreekt men over een “shroudless” rigset. 

Typerend voor een conventioneel rig is het gebruik van een achterstagkoord welke vastgemaakt wordt ter hoogte van het achtersteven en de top van de mast. Met deze opstelling van zijwanten en achterstagkoord wordt de totale stijfheid en vorm van de mast mede bepaald. Ook de spanning op de voorstagkoord van het fokzeil wordt hierdoor mede beïnvloed.

De fokgiek wordt centraal op het voordek vastgehaakt, ongeveer op een afstand van 20% van de totale romplengte. De spanning op deze aanhechting wordt voornamelijk geregeld met de koordlengte-regeling van de voorstaglijn.


Hoe lichter, dunner of minder stijfheid een mast bezit, des te belangrijker is de regeling van de zijwanten en de voor- en achterstaglijnen. Carbon masten, maar ook dunne gevlochten staaldraden, deels ter vervanging van koorden, kennen hun toepassing al sinds verscheidene jaren om meer maststijfheid te bekomen.

Shroudless rigs:

Zoals reeds vermeld zijn dit type rigs ook conventioneel van aard, met het enige verschil dat er geen gebruik gemaakt wordt van zijwanten of spreiders.

De benodigde stijfheid van de mast wordt opgevangen door de masteigenschappen zelf. Hiervoor wordt meestal gekozen voor hoogwaardige carbon masten, zijnde gevlochten, conisch en/of dikwandige uitvoering. Vergeet niet dat elke mast zal buigen onder invloed van de momentele windcondities. De mate dat dit gebeurd is afhankelijk van de kwaliteit van het mastmateriaal zelf.

Shroudless rigsets

Een voordeel bij “shroudless”-rigs is dat het wisselen van zulk set het een stuk sneller verloopt, net vanwege de ontbrekende zijwanten en/of spreider.

Swingrigs

Het swingrig-systeem bestaat al veel langer dan dat de meeste radiozeilers zouden verwachten. In 1834 had een zeiljacht met de naam “Revolver” dit type rig als eerste. Het is pas veel later dat de Brit Roger Stollery vooreerst dit systeem ook introduceerde in de RC zeilbranche. 

Een swingrig is een complete zeilset van hoofd- en fokzeil als een geheel. Enkel dient de gelagerde mastvoet van de swingrig in een mastopening van het dek geplaatst te worden. Het wisselen van de set wordt hierdoor heel eenvoudig en verloopt heel snel. Heel praktisch en efficiënt.

Swingrig

Nog een groot voordeel is, dat eens een swingset afgesteld was, door het wisselen van set, alle instellingen behouden blijven.

Tot slot, nog een extra voordeel, is bij het voor de wind zeilen met lichte windcondities. Het rendement van de zeilen is hoger in vergelijk met de conventionele sets. De reden is dat zowel het hoofd- als fokzeil hun zeiloppervlak volledig benutten en elkaar niet beinvloeden. Omgekeerd zal net om deze reden bij fellere wind, eerder gekozen worden voor een conventionele setup om het duikeffect van de boeg te verminderen en dus de bestuurbaarheid van de bootromp verbeteren. 

Swingrigs worden dus meestal gebruikt bij lichtere windcondities, conventionele of “shroudless”-rigs bij fellere wind.

Het gebruik van een swingrig is niet in elke klasse toegestaan, zoals bijvoorbeeld IOM, maar wel voor de Marblehead-klasse. Het zeilkarakter van een swingrig is licht afwijkend tov conventionele sets en is bij aanvang iets om aan te wennen. Desondanks is bij vele radiozeilers de swingrig heel geliefkoosd, net vanwege het gebruiksgemak en de zeileigenschappen.

Swingrig

Zeilen:

Ondanks het feit dat de Marblehead-klasse redelijk vrij is in het gebruik van allerlei soorten materialen, is de reglementering betreffende de zeilen vrij strikt.

Alle informatie hierover vindt je op volgende site:

https://www.radiosailing.org/classes/marblehead/class-rules?download=291:m-class-rules-2016

De grootte van de zeilen is gelimiteerd in maximumwaarden, dit zowel qua hoogte als breedte. Bij het opstellen van een meetbrief voor je boot, zullen tegelijk de afmetingen van al je zeilensets vermeld worden.

Wens je deel te nemen aan wedstrijden, kunnen aan de hand van deze meetbrief je zeilen gecontroleerd en zelfs nagemeten of ze wel of niet reglementair zijn.

Windcondities bepalen het soort en grootte van de zeilsets. Daarom is het ook noodzakelijk om de zeilrigs snel en makkelijk te kunnen wisselen tussen zeilmanches in tijdens wedstrijddagen. Het zeilformaat wordt aangeduid door letters en/of cijfers, zijnde A, B, C, C2, C3 en B2. Deze aanduiding is gebaseerd op de hoogte van het hoofdzeil zelf:

  • A Rig 2050 – 2100mm
  • B Rig 1700 – 1850mm
  • C Rig 1550 – 1650mm
  • C2  Rig 1350 – 1450mm
  • C3  Rig 1100 – 1250mm
  • B2  Rig   900 – 1100mm

Zeilen kan je zelf maken mits je ook over de nodige kennis en kunde beschikt. Zeker geen eenvoudige opdracht met de keuze aan soorten zeildoek, vorm, paneelzeilen, versterkingen, enz … De meeste radiozeilers verkiezen dan ook liever deze in opdracht te laten maken door een goede zeilmaker.

Enkele nuttige sites:

http://www.sailsetc2.com/store/

http://www.bgsailsanddesign.com/designs.html

http://www.magicksails.com

http://www.pjsails.co.uk/

http://www.housemartinsails.co.uk/

http://www.pottersolutions.co.uk/

http://www.hbsails.eu/

http://www.mxcomponents.com/

http://www.chrissails.com/

Wanneer je nieuwe zeilen voor je Marblehead besteld hebt, zal je merken dat bij de levering deze meestal opgerold zitten in kartonnen koker. Bedoeling is deze dan ook zo snel mogelijk uit de verpakking te nemen en uitgespreid op een vlakke ondergrond te leggen. Doe je dit niet, loop je het risico dat de zeilen vervormen en dit kunnen blijven. Een andere oplossing is ze verticaal ophangen met behulp van een koordje aan het bovenste oogje van de top van het zeil. Laat ze enkele dagen op kamertemperatuur rusten tot ze mooi vlak worden. Daarna kan je ze gebruiken om te monteren op je rigs.

Zeilkreuken:

Bij een nieuw ongebruikt zeil zal je niet zo meteen een of meerdere reuken in je zeilen ontdekken, maar het gebeurt meestal als een klein ongelukje aan de waterkant tijdens een zeildag. Het kan ook op het water gebeuren als 2 boten in aanvaring komen. Volledig onvermijdbaar zijn kreuken in het zeil nooit. Vele radiozeilers kennen dit probleem en weten ook dat zeilkreuken een invloed hebben op de efficiëntie en rendement van het zeil.

Hoe herstel je deze kreuken?

Gebruik zeker geen warmte dmv een strijkijzer of heteluchtblazer, deze gaan de Mylar plaatselijk en ongecontroleerd doen verwarmen. Door de hitte zal een plaatselijke uitzetting ontstaan en de zeilvorm wijzigen. Het risico dat het zeil onherstelbaar of onbruikbaar wordt, is hierdoor heel groot.

Om het zeil terug kreukvrij te maken is er slechts één goede methode.

Je zal vast en zeker wel een stukje RVS roeras van 3-4mm diameter en ongeveer 100mm lengte, ergens hebben liggen. Maak het uiteinde van deze as mooi bolvormig met een vijl, slijpsteen of slijpmolen.

Schuur daarna het uiteinde met schuurpapier en water, dit telkens stapsgewijs met een fijnere korrel. Na een behandeling met korrel 1000 of 1200, is de laatste stap het polijsten met polishcreme. Zorg dat het uiteinde perfect en spiegelglad is. Je zelfgemaakte gereedschap is nu klaar om zeilkreuken te verwijderen.

Leg het zeil uitgestrekt op een vlakke ondergrond, bij voorkeur op een hard werktafelblad. Zorg ervoor dat de vouw van de kreuk opwaarts gericht is.

Gebruik je ene hand om het zeil lichtjes op te tillen ter hoogte van de kreukel, terwijl je met je andere hand en het gepolijste uiteinde van de as langs de randen van de kreuk wrijft. Doe dit heel voorzichtig. Draai het zeil om en doe hetzelfde op dezelfde plaats. Herhaal deze methode een aantal malen. Het vraagt wel wat oefening en geduld, maar je zal merken dat de meeste kreuken tot 90% afnemen of zelfs helemaal verdwijnen. Let op dat je geen nieuwe kreuken maakt tijdens deze werkmethode. Vooral het onzorgvuldig omkeren van het zeil of te fel wrijven kan kritiek zijn. Na deze behandeling zal je, tijdens het zeilen, opmerken dat het zeil geen efficiëntie of vorm verloren heeft, dit ondanks de vroegere en verdwenen zeilkreuken.

Rigging-materialen en onderdelen: 

Om een goede zeilset op te bouwen, heb je een heel aantal specifieke materialen nodig. Vooral de kwaliteit, duurzaamheid, soepele werking en eigen gewicht spelen hier een voorname rol. Dit geldt voor de zeilen, masten, gieken, koorden of kabels en alle bevestigingsmaterialen voor het rig en dek.

Masten:

In vroegere jaren werd als mastmateriaal voor Marbleheads veelal gebruik gemaakt van hout en aluminium. Onvoldoende sterkte, stijfheid en eigen gewicht zijn de voornaamste reden dat ze nu vervangen zijn door composietmateriaal zoals carbon. Vandaag is het aanbod in deze soort vrij ruim en kwalitatief ook hoogstaand. Geweven varianten genieten hierbij de voorkeur. Ze zijn sterk, licht en bijna onbreekbaar. De meeste radiozeilers maken hun masten in secties en dus telescopisch, waarbij de onderlinge delen perfect in elkaar schuiven en vervolgens met elkaar verlijmd worden. Je kan ook conische masten bestellen die uit één deel bestaan. De diameter onderaan de mast is een stuk groter dan de top. Deze zijn wel duurder, maar zijn over de ganse lengte gegradueerd buigzaam, wat bij de voorgaande masten minder het geval is ter hoogte de verlijmde delen en de plaatselijk hogere stijfheid.

Het zeil wordt vastgemaakt aan de ronde mast met mastringen of koordlussen. De afstand tussen het voorlijk van het hoofdzeil en de mast dient over de volledige hoogte ongeveer 3mm te zijn, dit om het zeil soepel en vrij te laten bewegen rond de mast.

Gieken of booms:

Ook hier is in loop der jaren heel wat evolutie ontstaan in de gebruikte materiaalsoorten. Wat vroeger het merendeel hout of aluminium was, wordt nu vooral composiet als basismateriaal gebruikt.

Rechthoekig alu-profiel voor de fokgiek

Aluminium is altijd gebleven wegens de relatieve sterkte, eigen gewicht en bewerkbaarheid. Ook de ronde vorm van de gieken is geen vaste norm meer. Rechthoekig,  geextrudeerde profiel in aluminium of vlakke gieken in carbon zijn ondertussen al veelvoorkomend.

Koorden:

Vroeger werd veel gebruik gemaakt van koorden van natuurlijke vezels. Deze hadden het grote nadeel dat ze in natte toestand vrij veel rek vertoonden. Nadien zijn synthetische vislijnen als alternatief gekomen om dit probleem op te vangen. Nadeel was wel de te grote stijfheid.

Dyneema koorden in verschillende dikten en treksterkten

Vandaag de dag wordt meestal Dyneema koord gebruikt, welke geweven is, enorm sterk en tegelijk heel soepel. Opname van water veroorzaakt absoluut geen rek tijdens het belasten van dit dit type koord, wat maakt dat deze een perfecte oplossing is. Dyneema-koord is verkrijgbaar in verschillende diktes, treksterkten en ook kleuren. De juiste koorddikte is uitermate belangrijk en telkens specifiek voor elke toepassing.

Rig-plan:

Een goed rig-plan is onontbeerlijk voor de bouw van een Marblehead-zeilrig. Het vermeld niet alleen hoe je het rig dient te bouwen, maar ook met welke componenten en precieze afmetingen. 

De meeste leveranciers bieden ook samengestelde kits aan met alle benodigde componenten, zoals zeilen, masten, gieken, koorden of kabels en alle bevestigingsmaterialen voor het rig en dek. Het rigplan met begeleidende bouwinstructies wordt meestal meegeleverd of desnoods doorverwezen naar het document op hun site.

Enkele mooie en uitgewerkte voorbeelden kan je vinden op de site van Sailsetc UK:

http://www.sailsetc2.com/store/downloads/M%20swing%20rig%20plan.pdf

http://www.sailsetc2.com/store/downloads/RP15E.pdf

http://www.sailsetc2.com/store/downloads/RP-14LW%20M%20swing%20rig%20plan%20.pdf

http://www.sailsetc2.com/store/downloads/M%20swing%20rig%20GIZMO%20plan.pdf

Onderdelen voor de mast, gieken en dek:

Het aantal onderdelen dat je nodig hebt om zeilrigs op te bouwen is redelijk groot te noemen. Ze bestaan in verschillende uitvoeringen, materiaalsoorten, kwaliteit en prijsklassen. Dikwijls hebben deze onderdelen ook een specifiek en doordacht ontwerp.

3D geprinte componenten

De belangrijkste eigenschappen die ze dienen te bezitten, zijn de juiste en soepele werking, laag eigen gewicht, sterkte en duurzaamheid.

Rig componenten

Je kan ook aan de slag gaan met onderdelen zelf te maken, maar hier is de werking, sterkte of afwerking niet altijd 100% gegarandeerd. Echter is het zo dat door de komst van 3D-printers het nu wel mogelijk om heel specifieke en goede onderdelen zelf te maken. Let wel dat de belastbaarheid van deze kunststof onderdelen ook beperkt is en dus niet voor elke toepassing geschikt.

Rig componenten

De meeste ervaren radiozeilers welke kiezen voor zelfbouw van rigs, zullen het grootste deel van afzonderlijke componenten aanschaffen via  gespecialiseerde leveranciers.

Enkele nuttige sites hiervoor zijn:

http://www.sailsetc2.com/store/

http://www.mxcomponents.com/

https://www.radiosailingshop.com/

http://ultralite-radioyachting.net/

http://www.aa-parts.com/

https://www.brightonboatworks.com/

http://www.chrissails.com/

Je kan ook werken met kits. Deze zijn bestaan uit alle onderdelen om je  zeilrigs zelf samen te stellen. De uitvoering en kwaliteit van de componenten zijn meestal vooraf vrij te kiezen, specifiek voor jouw toepassing. De prijs van deze kits wordt bepaald door welke componenten jezelf verkiest en je voorziene budget. De leverancier zal je ook een bijgeleverde plan met handleiding bezorgen, hoe je je zeilrig dient op te bouwen.

Wat je ook kiest … zelfbouw of aankoop van losse componenten of vooraf samengestelde rigkits, denk hierbij vooral aan de soepele werking, kwaliteit, duurzaamheid, gebruiksgemak, gewicht en prijs.

Wat betreft de componenten voor de dekbevestiging, controleer vooraf of het dek voldoende stevig is om deze aan te brengen. Het is namelijk zo dat de zeilkoorden en kabels van een rig heel wat krachten zullen uitoefenen op het dek tijdens het zeilen. Een extra en plaatselijke versteviging in de vorm van een dun plaatje carbon onderdeks aangebracht, is meestal een goede oplossing. Vermijdt puntbelastingen door ze te spreiden over een iets groter oppervlak.

Vermijdt ook frictie. Dmv soepele lagertjes voor de mastvoet, neerhouder, swivels enz kan je dit voorkomen. Gebruik ook regelmatig siliconenolie of fijne machineolie om ze in goede conditie en roestvrij te houden.

Je wil immers dat het zeilrig zich gevoelig gedraagt, zelfs bij heel weinig wind.

Zorg tevens voor goede koordgeleidingen en vermijdt te korte bochten of zelfs hoeken. Deze veroorzaken teveel weerstand of wrijving. Ze belasten je servo onnodig zwaarder en beschadigen de koorden. Ook zal de batterij sneller ontladen door de hogere stroombelasting. Goede koordgeleidingen zorgen ervoor dat elke beweging die je stuurt heel precies uitgevoerd wordt.

Ingebruikname:

Eens je alle zeilrigs volledig klaar zijn, kan je ze gaan uittesten op het water. Start eerst met een visuele controle van je zeilrig of alles in orde lijkt. Plaats het rig op je boot en start met de basistuning. Alle informatie hierover vindt je in een reeds behandeld artikel.

Test je boot op het water en let op de gedragingen van het rig en de algehele zeilvorming. Ongetwijfeld zal je enige tijd bezig zijn door de boot telkens na enkele proefronden uit het water te nemen en extra fijnstellen. Controleer iedere keer of alles nog op zijn plaats zit en nog in goede conditie is. Pas het moment dat je met een rig zeilt, merk je of het goed opgebouwd is of niet.

Vergelijk je vaarsnelheid met de andere boten op het water. Dit geeft je pas een echt beeld of je complete boot voldoende competitief is.

Is ie voldoende snel of sneller? Hoe snel herneemt de boot na een loef- of overstagbeweging? Kan je voldoende scherp aan de wind varen? Hoe is het gedrag voor de wind? Kloppen de zeilposities volledig open en dicht? Veel zaken die je dient te testen, vergelijken en eventueel aan te passen.

De bouw van goed zeilrig is een heel precieze zaak en bepaalt voor een heel groot deel de prestaties van je Marblehead-boot. De keuze aan componenten en materiaalsoorten is vrij groot, dit qua kwaliteit, duurzaamheid, werking, gebruiksgemak en prijs. Het bouwen van een zeilrig doe je dmv je eerst goed te informeren, een prima bouwplan, de nodige kennis, goede materialen, tijd en geduld.

Zeil en geniet ! 

© Copyright RCZEILEN

Translate »
error: Content is protected !!